Pháp luật và nhận thức hiện nay (kể cả trên thế giới) cho rằng tên miền không phải là đối tượng sở hữu trí tuệ. Do vậy, tên miền không được Nhà nước bảo hộ về quyền sở hữu trí tuệ.
Chưa đồng bộ
Quy định như vậy có điều gì đó chưa ổn hoặc ít nhất là chưa có sự đồng bộ với các vấn đề pháp lý khác, nhất là khi so sánh tên miền với những đối tượng “tương đồng” khác như “nhãn hiệu” hàng hóa, dịch vụ hay “tên thương mại” của một doanh nghiệp – được xem là đối tượng sở hữu trí tuệ.
Về nguyên tắc, một xã hội công bằng và văn minh sẽ luôn bảo đảm và bảo hộ cho những phát minh, sáng tạo của con người, vốn là động lực của sự phát triển xã hội. Những sản phẩm vô hình hoặc hữu hình là sự kết tinh của trí tuệ, sự sáng tạo của con người được pháp luật ghi nhận và bảo hộ theo quy định tại Luật sở hữu trí tuê, được thể hiện dưới những hình thức như quyền tác giả (đối với tác phẩm) hay quyền sở hữu công nghiệp – bao gồm nhãn hiệu (hàng hóa, dịch vụ), tên thương mại, kiểu dáng công nghiệp, sáng chế…
Theo đó, doanh nghiệp đều có quyền đăng ký và được cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu độc quyền hay bảo hộ đối với tên thương mại (cũng chính là tên doanh nghiệp) của mình. Ví dụ: Công ty Nước khoáng LaVie có quyền đăng ký và được bảo hộ đối với nhãn hiệu hàng hóa LaVie trong lĩnh vực nước uống. Giả sử tại một thời điểm nào đó, công ty chưa đăng ký nhãn hiệu thì khi có một cá nhân khác đăng ký, Cục Sở hữu trí tuệ cũng sẽ không cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu độc quyền LaVie ngay cho người đó một cách dễ dàng như việc đăng ký tên miền hiện nay mà luôn có sự xem xét hết sức kỹ lưỡng.
Thậm chí, nếu đã cấp cho ai đó, giả sử sau này khi công ty phát hiện, khiếu nại và chứng minh được sản phẩm LaVie đã có trước thời điểm cá nhân kia đăng ký thì vẫn đòi lại được nhãn hiệu của mình. Tuy nhiên, nếu đối với tên miền LaVie chẳng hạn, theo quy định hiện nay, công ty sẽ phải… chào thua nếu đã có người khác nhanh tay đăng ký!
Có công bằng, hợp lý?
Chính cái “thua” như trong trường hợp giả định trên cho thấy có sự bất hợp lý nào đó khi mà pháp luật không xem tên miền là đối tượng về sở hữu trí tuệ.
Rõ ràng “nhãn hiệu” và cả “tên miền” đều là do một con người cụ thể nghĩ ra, tức đây là “sản phẩm” của trí tuệ. Đối với một doanh nghiệp thì tên doanh nghiệp luôn là một vấn đề hết sức nghiêm túc, có sự suy nghĩ và đầu tư không nhỏ. Vậy mà trong khi tên doanh nghiệp được bảo hộ thì tên miền – thực chất chính là tên doanh nghiệp được thể hiện trên internet – lại không được bảo hộ. Như vậy liệu đã công bằng, hợp lý?
Sẽ càng vô lý hơn khi đặt trong bối cảnh một cá nhân nào đó, dù chẳng tốn công suy nghĩ hay sáng tạo, chỉ cần “nhanh tay” chọn và đăng ký những tên miền nổi tiếng nhất, có giá trị nhất – bằng cách bê “nguyên xi” tên của các doanh nghiệp, tổ chức hay cá nhân đã và đang có tên tuổi, uy tín trên thị trường – thì sẽ chiếm làm của riêng mình.
Việc “nhanh tay” như vậy đã phù hợp với các nguyên tắc về xác lập quyền sở hữu đối với tài sản – theo quy định tại bộ luật nền là Luật Dân sự – hay chưa?
Cần hợp pháp hóa giao dịch tên miền
Khi nhu cầu về tên miền tăng cao thì tất yếu phát sinh nhu cầu giao dịch về mua bán, chuyển nhượng. Cần khẳng định đây là một nhu cầu thực tế và không thể né tránh, kể cả trong trường hợp tên miền trong tương lai có thể được xem là đối tượng SHTT hay không.
Tại Việt Nam, có nhiều cá nhân đã đầu tư tiền bạc, đăng ký và duy trì hàng ngàn tên miền Việt Nam. Mục đích của những cá nhân này là muốn kinh doanh mua bán những tên miền mà họ đang có.
Vậy thì gạt ra những điểm bất cập, bất hợp lý như đã nêu, việc đưa các tên miền vào sử dụng, thay vì để trong tình trạng bị “treo” hay có thể “chết”, là điều cần thiết. Tên miền là tài nguyên quốc gia, nếu không được sử dụng, lại cấp phát ồ ạt không giới hạn như hiện nay sẽ rất uổng phí và sớm cạn kiệt. Tình trạng đó sẽ làm ảnh hưởng đến quyền lợi của các tổ chức, doanh nghiệp hay cá nhân liên quan. Đó là chưa kể trên thực tế, đã xuất hiện những giao dịch ngầm, lách luật, tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý.
Có lẽ đã đến lúc cần phải luật hóa giao dịch về tên miền. Khi đó, Nhà nước sẽ có thêm nguồn thu mà các bên liên quan cũng sẽ có một sân chơi rõ ràng, hợp pháp.
Hãy đăng ký tên miền để bảo vệ thương hiệu của bạn trên Internet.